Akademia Sztuk Pięknych im. Jana Matejki w Krakowie

Akademia Sztuk Pięknych w Krakowie jest najstarszą wyższą uczelnią artystyczną w Polsce. Powstała ona w roku 1818 i funkcjonowała pierwotnie jako Szkoła Rysunku i Malarstwa w ramach Oddziału Literatury Uniwersytetu Jagiellońskiego (założonego w roku 1364). Po usamodzielnieniu się w roku 1873 przyjęła ona miano Szkoły Sztuk Pięknych a jej dyrektorem został wybitny polski malarz historyczny Jan Matejko (1838 - 1893), obecny patron uczelni, który miał zasadnicze znaczenie w ukształtowaniu krakowskiego środowiska artystycznego i wykształcił wielu wybitnych uczniów.

Po jego śmierci ważną rolę odegrał pierwszy rektor: Julian Fałat, wybitny malarz pejzażysta, zasłużony jako reformator uczelni, która za jego czasów uzyskała rangę szkoły wyższej i nazwę Akademii Sztuk Pięknych. W okresie, kiedy w sztuce europejskiej panował powszechnie modernizm, na wydziale malarstwa uczyli najwybitniejsi polscy artyści: Leon Wyczółkowski, Teodor Axentowicz, Stanisław Wyspiański, Jacek Malczewski, Jan Stanisławski, Józef Mehoffer a później po 1905 roku Józef Pankiewicz, Ferdynand Ruszczyc i Wojciech Weiss.

Akademia stała się wówczas głównym centrum polskiego życia artystycznego. Po odzyskaniu przez Polskę niepodległości (1918) zorganizowany został Komitet Paryski (później Oddział krakowskiej Akademii w Paryżu), który miał wielki wpływ na rozwój i promocję sztuki polskiej, podejmowano też próby podziału uczelni na wydziały.

Po II Wojnie Światowej istniały w Krakowie dwie wyższe uczelnie artystyczne. Po ich połączeniu w roku 1950 powstała Akademia Sztuk Plastycznych (od roku 1979 Akademia Sztuk Pięknych imienia Jana Matejki). Uczelnia rozwijała się i rozwija nadal pod względem struktury, kadry, kierunków i metod kształcenia. Pozostaje ona wierna własnej wspaniałej tradycji a zarazem otwarta na wyzwania i potrzeby współczesności. Akademia Sztuk Pięknych kształci: malarzy, rzeźbiarzy, grafików, projektantów wnętrz oraz form przemysłowych, scenografów i konserwatorów wysokiej rangi, efektywnie współtworzy polską kulturę i promuje ją na całym świecie, wszędzie gdzie działają jej liczni absolwenci lub pracownicy i gdzie docierają ich dzieła.

Kształcenie na Akademii Sztuk Pięknych odbywa się na sześciu wydziałach.

Są to: Wydział Malarstwa, Wydział Rzeźby, Wydział Grafiki, Wydział Architektury Wnętrz, Wydział Konserwacji i Restauracji Dzieł Sztuki, Wydział Form Przemysłowych i Wydział Intermediów.

Ponadto kształcenie ma miejsce w Jednostkach Międzywydziałowych takich jak: Międzywydziałowa Katedra Teorii i Historii Sztuki, Studium Języków Obcych i Studium Wychowania Fizycznego. Uzupełniają kształcenie i funkcjonowanie Jednostki Ogólnouczelniane w postaci: Biblioteki, Muzeum, Archiwum, Wydawnictwa i Galerii.

Mieszkanie można znależć w Domu studenckim a na plener bądź wypoczynek pojechać do Domu plenerowego w Zakopanem.

Nauczaniem malarstwa i rysunku rozpoczęła Akademia swą działalność w 1818 roku. W roku 1922 wyodrębnione zostały Wydziały: Malarstwa i Rzeźby oraz Architektury, które działały do 1929 roku, a po II wojnie światowej w 1949 Wydział Malarstwa wyodrębnił się ponownie, funkcjonując w latach 1956-68 jako Wydział Malarstwa i Grafiki.

Wydział Malarstwa przygotowuje studentów do samodzielnej twórczości w zakresie malarstwa sztalugowego, malarstwa ściennego i tkaniny unikatowej oraz projektowania scenografii.

Wykształcenie malarskie zdobywało wielu wybitnych artystów, którzy zapisali się trwale w sztuce polskiej i światowej. Do nich należy wielki historyczny malarz Jan Matejko wraz ze swymi uczniami: Stanisławem Wyspiańskim, Józefem Mehofferem oraz Jackiem Malczewskim. W wieku XX wybitnymi absolwentami byli m.in. Louis Marcousis, Moise Kisling, Tadeusz Makowski, Stanisław Ignacy Witkiewicz, Jerzy Nowosielski, Andrzej Wajda, Tadeusz Kantor, artysta malarz Jan Szancenbach.

Tradycja kształcenia w zakresie rzeźby sięga roku 1818. Wraz ze zmieniającym się statusem Uczelni, Katedra Rzeźby poszerzała zakres nauczania. Z końcem XIX w. fałatowska reforma Szkoły Sztuk Pięknych przyniosła istotne zmiany w nauczaniu rzeźby, która usamodzielniła się jako kierunek. W 1922 roku decyzją Senatu Akademii Krakowskiej utworzono Wydział Rzeźby. Po latach okupacji w 1949 roku ponownie powstaje Wydział Rzeźby. Na Wydziale uczyli: Xawery Dunikowski, Jacek Puget, Jerzy Bandura, Wanda Ślędzińska, Jarosław Heger, Marian Konieczny, Stefan Borzęcki. Głównym celem działalności Wydziału jest kształcenie i wychowywanie przyszłych twórców sztuki, ukształtowanie osobowości twórczej, świadomej własnej tożsamości i autonomicznego systemu wartościowania. Program obejmuje nabywanie umiejętności w dziedzinie rzeźby, przygotowania do współpracy w projektowaniu architektury, urbanistyki i otoczenia oraz do twórczości indywidualnej, w tym o charakterze interdyscyplinarnym. Wydział otwiera się także na wydarzenia artystyczne, manifesty i programy rodzące się poza murami Akademii. W rezultacie do pracowni przenikają różne prądy artystyczne. Wyrazem tego było utworzenie w 2007 nowego kierunku - intermedia.

Wszechstronne przygotowanie warsztatowe i teoretyczne sprawia, że absolwenci Wydziału Rzeźby znajdują duże możliwości wykorzystania swoich umiejętności, głownie w zakresie rzeźby określonej mianem tradycyjnej, jak rzeźba monumentalna (pomnikowa, sakralna, plenerowa), mała forma rzeźbiarska, medalierstwo, a także z powodzeniem podejmują działalność artystyczną w nowych mediach.

Tradycją krakowskiego Wydziału Grafiki jest charakterystyczne dla polskich uczelni plastycznych łączenie - na kanwie wymagań artystycznych i przekonania o jedności sztuki - grafiki artystycznej i projektowania graficznego we wspólny program dydaktyczny.

Podkreślamy rolę i wagę uniwersalnego kształcenia podstawowego, z jego kreacyjnymi, etycznymi i społecznymi wartościami, otwartymi na wyzwania współczesności. Układ programu zapewnia studentowi - po przejściu etapu kształcenia podstawowego i propedeutycznego - swobodę w wyborze specjalności, pracowni, przedmiotów, a także czasu jaki zamierza na nie przeznaczyć. Taka wolność w komponowaniu własnej drogi studiów, wyrażająca się odpowiedzialnym dokonywaniem wyborów, jest naszym zdaniem niezbędnym elementem edukacji artystycznej.

Pedagodzy i absolwenci Wydziału stworzyli nadzwyczaj silne środowisko w Krakowie, który stał się wiodącym ośrodkiem grafiki artystycznej w kraju i na świecie. Inicjatorami jednej z najbardziej znanych wystaw: Międzynarodowego Biennale Grafiki w Krakowie /obecnie Triennale/, byli profesorowie Wydziału, w tym wieloletni, niezwykle zasłużony imprezie, jej realizator prof. Witold Skulicz.

Wyrazem troski Wydziału o udany start artystyczny najmłodszych jego absolwentów jest organizowany Konkurs Grafiki Roku ze środków MKiS, umożliwiający kontynuację korzystania z pracowni ASP przy braku własnych warsztatów.

Wydział jest szeroko znany poza granicami kraju, gdzie jego absolwenci zdobywają powszechne uznanie i to w wielu różnych dziedzinach grafiki, jak np. Czesław Słania - jeden z najwybitniejszych rytowników europejskich, Roman Cieślewicz - nieżyjący już wybitny projektant, oraz cała plejada niezwykle uzdolnionych grafików zamieszkałych w kraju, a zdobywających laury na międzynarodowych konkursach i wystawach.

Tradycje Wydziału Architektury Wnętrz sięgają połowy ubiegłego wieku. Za jego początek można uznać Wydział Przemysłu Artystycznego istniejący w ramach Instytutu Technicznego, wyodrębnionego z niego w roku 1914 jako Szkoła Sztuki Stosowanej. Wydział Architektury Wnętrz zaistniał z chwilą powstania Państwowej Szkoły Przemysłu Artystycznego w roku 1918 a następnie Instytutu Sztuk Plastycznych w 1937 roku. Jego geneza sięga również działających równolegle w tym czasie w Akademii Sztuk Pięknych: Studium Architektury (1913) oraz Wydziału Architektury (1924). Po II Wojnie Światowej, od roku 1946 Wydział Architektury Wnętrz funkcjonował w ramach Państwowej Wyższej Szkoły Sztuk Plastycznych, a po przekształceniu w roku 1950 - w Akademii Sztuk Pięknych. Czerpiąc z wieloletniej tradycji i doświadczeń Wydział wypracował swą linię programową. Jako podbudowę działań projektowych w zakresie dwóch głównych specjalności - architektury wnętrz i projektowania wystaw a obecnie również projektowania mebli - podejmowano i rozwijano zagadnienia architektury, malarstwa, rzeźby, grafiki, fotografii. W roku 1964 wydzielono z Wydziału zagadnienia wzornictwa przemysłowego, tworząc Wydział Form Przemysłowych.

Zadaniem Wydziału jest przygotowanie studentów do samodzielnej, twórczej pracy projektowej, związanej z projektowaniem przestrzeni, zwłaszcza do projektowania architektury wnętrz, mebli oraz ekspozycji. Program opiera się na rozwijaniu dwóch zasadniczych aspektów osobowości projektanta: emocjonalnego i racjonalnego. Oznacza to budowanie wrażliwości plastycznej i kreatywności oraz profesjonalnej sprawności i wiedzy.

Wysoki poziom kształcenia na Wydziale Architektury Wnętrz oraz wszechstronne przygotowanie studentów w dyscyplinach specjalizacyjnych i ogólnoplastycznych sprawiają, że znajdują oni zatrudnienie w kraju i zagranicą jako projektanci w różnych dziedzinach a także działają jako samodzielni twórcy.

 

Wydział Konserwacji Zabytków powstał w roku 1950 jako wyraz zainteresowań konserwacją dzieł sztuki, jakie ożywiało krakowskie środowisko artystyczne od kilku pokoleń. Przez pewien czas funkcjonował on jako rodzaj specjalizacji zawodowej po pierwszych latach kształcenia ogólnoplastycznego (malarstwa, rzeźby), następnie, do 1972 jako odrębna jednostka, kształcąca konserwatorów na poziomie uniwersyteckim.

Celem Wydziału jest kształtowanie przyszłych konserwatorów pod kątem przygotowania ich do samodzielnej, twórczej pracy na polu technicznej i estetycznej konserwacji zabytków sztuki, ich naukowego badania, rekonstrukcji, aranżacji w pierwotnym lub wtórnie ukształtowanym otoczeniu. Zajęcia mają formę wykładów i ćwiczeń oraz praktyk. Wydział prowadzi bibliotekę i archiwum. Jego pracownicy i zapraszani specjaliści różnych dziedzin konsultują prace magisterskie: samodzielne ale wykonywane pod kierunkiem promotora realizacje konserwatorskie połączone z obszerną częścią organizacyjną.

Istotną rolę odgrywa rozwój zawodowy kadry pedagogicznej, unowocześnianie struktury, publikacja osiągnięć (wystawy, wydawnictwa, konferencje naukowe). Wydział współpracuje stale z różnymi instytucjami krajowymi i zagranicznymi m.in.: Opificio delle Pietre Dure we Florencji, Istituto Centrale di Restauro w Rzymie, Wydziałem Konserwacji Królewskiej Akademii Sztuk Pięknych w Kopenhadze.

Pracownicy Wydziału współpracują z "Biuletynem Informacyjnym Konserwatorów Dzieł Sztuki" oraz kwartalnikiem "Renowacje i Zabytki". Wydział organizuje ogólnopolskie i międzynarodowe konferencje i sympozja naukowe poświęcone ważnym i aktualnym problemom konserwacji. W roku 2002 wydział był współorganizatorem 5 Konferencji 5 Programu Ramowego Unii Europejskiej "Badania w Ochronie i Konserwacji Dziedzictwa Kulturowego PANEURO" która odbyła się w dniach 16-18 maja 2002 w Krakowie.

Wyrazem wysokiego poziomu edukacji na Wydziale Konserwacji i Restauracji Dzieł Sztuki jest fakt, że jego absolwenci są poszukiwanymi specjalistami. Od pół wieku prowadzą oni najpoważniejsze realizacje konserwatorskie w kraju, realizują kontrakty zagraniczne, pracują w największych muzeach i przy konserwacji najsłynniejszych dzieł sztuki m. in. w Niemczech, Austrii, Włoszech, Francji, krajach skandynawskich, w USA, Egipcie, Indiach i in. Wielu z nich utrzymuje stałe kontakty z uczelnią nawet po latach.

Krakowski wydział konserwacji odegrał istotną rolę w organizacji i początkowej działalności wydziału konserwacji w Zagrzebiu (Chorwacja). Współpracujemy też z Wydziałem Konserwacji ASP w Kijowie.

Akademia Sztuk Pięknych w Krakowie jako pierwsza w Polsce rozpoczęła kształcenie w zakresie wzornictwa przemysłowego w roku akademickim 1961/62, kiedy powstało Studium Form Przemysłowych, którego kierownikiem został doc. Zbigniew Chudzikiewicz. Wcześniej zajęcia obejmujące problematykę wzornictwa były prowadzone na Wydziale Architektury Wnętrz (przedmiot „sprzętarstwo" pod kier. ad. Andrzeja Pawłowskiego). W roku 1963/64 rozpoczął działalność Wydział Form Przemysłowych dzięki staraniom Zbigniewa Chudzikiewicza, Andrzeja Pawłowskiego oraz Antoniego Hajdeckiego. Jego pierwszym dziekanem został doc. Andrzej Pawłowski.

Wydział ma swoją siedzibę przy ul. Smoleńsk 9, w budynku po byłym Muzeum Techniczno-Przemysłowym, Instytutu Popierania Przemysłu i Rzemiosła, im. dr Adriana Baranieckiego, jest to miejsce o doniosłym znaczeniu dla historii polskiej sztuki użytkowej. Tu 50 lat wcześniej, krakowscy architekci i artyści kierowani ideami podniesienia kultury życia codziennego w oczekiwaniu na nadejście niepodległości (1918), założyli stowarzyszenie artystów i rękodzielników Warsztaty Krakowskie (1913-1926). Trwałymi śladami ich twórczej działalności jest sam budynek przy ul. Smoleńsk 9, zaprojektowany przez Tadeusza Stryjeńskiego i Józefa Czajkowskiego.
Kształcenie w zakresie wzornictwa było praktykowane w obszarach: projektowania produktu i projektowania komunikacji wizualnej. Te dwa obszary były zawarte w programie kształcenia jako komplementarne, wspierane o wiedzę humanistyczną, techniczną oraz sztukę.

O efektach i sukcesach szkoły decydują m.in. osobowości pedagogów. Krakowski Wydział Form Przemysłowych w pierwszych latach swojej działalności kształtował się w oparciu m.in. o takie osobowości jak: Zbigniew Chudzikiewicz, Andrzej Pawłowski, Antoni Hajdecki, Antoni Haska, Adam Wodnicki, Ryszard Otręba, Jan Kolanowski, Wacław Pieniądz, Jerzy Siuta, Andrzej Ogiński, Adam Marczyński, Jerzy Panek, Józef Marek, Wincenty Kućma, Danuta Urbanowicz, Barbara Gołajewska, Stanisław Sokalski, i wielu innych oddanych pracy pedagogicznej i organizacyjnej na Wydziale.

Pierwsi studenci rozpoczęli naukę na Wydziale Intermediów w październiku 2012 roku. Powołanie nowej jednostki zbiegło się z zakończeniem pięcioletniego cyklu kształcenia na dwustopniowych studiach Katedry Intermediów. Od 2007 roku, kiedy na Wydziale Rzeźby z inicjatywy profesorów Antoniego Porczaka i Artura Tajbera powstała nowa katedra, dyplomy licencjackie i magisterskie otrzymało 28 absolwentów. Przez te lata kadra i studenci swoją pracą doprowadzili do powstania nowoczesnej platformy kształcenia łączącej umiejętności zawodowe i kompetencje artystyczne.

Przyczyniła się do tego aktywność wykraczająca poza ramy przewidziane w programie studiów. Katedra organizowała konferencje naukowe, wyjazdy do ważnych ośrodków zaangażowanych w tworzenie i popularyzację sztuki nowych mediów, wykłady i zajęcia z artystami. Kadra naukowa i studenci uczestniczyli w międzynarodowych projektach i warsztatach artystycznych. Dokonania studentów znajdują uznanie na festiwalach, przeglądach i wystawach.

Kończymy jeden z ważniejszych etapów w naszej działalności akademickiej - przez ostatnie pięć lat tworzyliśmy nie tylko kolejną jednostkę wydziałową, ale też miejsce gdzie wspólnie pracowaliśmy, zbieraliśmy doświadczenia i tworzyli metody jak w dobry sposób łączyć dydaktykę ze sztuką. Czas ten przyniósł wymierny profit wszystkim stronom uczestniczącym w procesie kształcenia. Teraz rozpoczynamy kolejny poziom w twórczym wyzwaniu, jakim jest dla nas uczestniczenie w tworzeniu nowego Wydziału Intermediów.