Wydział Sztuki Lalkarskiej Akademii Teatralnej imienia Aleksandra Zelwerowicza z siedzibą w Białymstoku

Wydział Sztuki Lalkarskiej Akademii Teatralnej imienia Aleksandra Zelwerowicza z siedzibą w Białymstoku powstał w 1975 roku. Rektorem Uczelni, która nosiła do 1996 roku nazwę Państwowej Wyższej Szkoły Teatralnej, był wówczas prof. Tadeusz Łomnicki, jeden z najwybitniejszych polskich aktorów. To jego decyzja zaważyła, że działające od 1 września 1974 roku przy Białostockim Teatrze Lalek trzyletnie Studium Aktorskie Teatru Lalek, kierowane przez dyrektora Teatru Krzysztofa Raua, zostało z nowym rokiem akademickim 1975/1976 przekształcone w zamiejscowy Wydział Lalkarski warszawskiej PWST im. Aleksandra Zelwerowicza, a słuchacze studium otrzymali indeksy wyższej uczelni artystycznej, jednej z nielicznych wówczas w Europie (choć drugiej już w Polsce, po Wrocławiu) szkół kształcących aktorów-lalkarzy. Pierwszym dziekanem wydziału został wybitny polski artysta teatru lalek, aktor, reżyser i dramaturg – prof. Jan Wilkowski.

W 1980 roku w Białymstoku powstał Wydział Reżyserii Teatru Lalek, kierowany przez prof. Henryka Jurkowskiego. Na początku lat 90. obydwa wydziały przekształcono w jeden Wydział Sztuki Lalkarskiej, z dwoma kierunkami: aktorskim i reżyserskim.

Już w 1979 roku zorganizowano na białostockiej uczelni Przegląd Dyplomów Lalkarskich Szkół Teatralnych, który miał charakter międzynarodowy. Wówczas do Białegostoku przyjechali studenci m.in. ze szkół w Pradze, Sofii i Wrocławiu. Jednak z uwagi na niestabilną sytuację polityczną w kraju Przegląd odbywał się nieregularnie, a w 1988 roku jego organizowanie przejęła uczelnia we Wrocławiu. Dopiero w 2002 roku, za sprawą ówczesnego prorektora Akademii Teatralnej do spraw Wydziału Sztuki Lalkarskiej, prof. Marka Waszkiela, zorganizowany został Międzynarodowy Festiwal Szkół Lalkarskich, pod nazwą „Lalkanielalka”. Do Białegostoku zjechało ponad 200 młodych artystów z 16 uczelni teatralnych z Europy i Azji. Od tamtego czasu festiwal odbywa się regularnie co dwa lata i jest jedną z głównych imprez kulturalnych w Białymstoku.

Absolwenci uczelni pracują w niemal wszystkich teatrach lalek, w wielu stanowią większość w zespołach aktorskich. Aż połową polskich teatrów lalek kierują wychowankowie białostockiej Akademii Teatralnej. Wielu dyplomowanych aktorów-lalkarzy znalazło zatrudnienie w teatrach dramatycznych, radiu i telewizji, gdyż szkoła białostocka oferuje wszechstronne przygotowanie aktorskie, odpowiadające zainteresowaniom współczesnego teatru (teatr plastyczny, teatr przedmiotu, lalki, maski i aktora). Obecnie Wydział Sztuki Lalkarskiej w Białymstoku Akademii Teatralnej w Warszawie, wraz z uczelniami partnerskimi (Uniwersytetem Sztuki Teatralnej i Filmowej w Budapeszcie, Akademią Sztuk Pięknych w Pradze oraz Wyższą Szkołą Sztuk Pięknych w Bratysławie), realizuje projekt międzynarodowych studiów w dziedzinie sztuki teatru lalek w ramach programu Erasmus+ “3 layers of telling a story”. W wyniku przeprowadzonych działań projektowych ma powstać dwuletni kurs, którego kolejne etapu kształcenia będą odbywać się w każdej ze szkół. Od decyzji studenta zależeć będzie, w której uczelni zrealizuje on spektakl dyplomowy.

Wydział Sztuki Lalkarskiej mieści się w centrum Białegostoku, w obszernym, secesyjnym gmachu, w którym zachowały się fragmenty dekoracji z początku XX wieku. Oprócz sal wykładowych, sal ćwiczeń aktorskich i lalkowych, pracowni teatralnych, plastycznych i muzycznych, auli, biblioteki, sali gimnastycznej, pracowni technicznych i warsztatów szkolnych, w kompleksie przy ul. Sienkiewicza 14 ma swoją siedzibę Teatr Szkolny, noszący od 1999 roku imię Jana Wilkowskiego. Scena Teatru Szkolnego to nie tylko miejsce prezentacji studenckich, to także miejsce spotkań z ciekawymi zjawiskami we współczesnym świecie teatru lalek, a przede wszystkim, jeszcze jedna scena w mieście, skierowana do młodej, aktywnej, poszukującej publiczności Białegostoku.

Program studiów na kierunku aktorskim obejmuje szereg przedmiotów praktycznych przygotowujących do wykonywania zawodu aktora lalkarza. I tak w skład zajęć praktycznych wchodzą elementarne zadania aktorskie z przedmiotem, zadania aktorskie w klasycznych technikach lalkowych, zadania aktorskie z użyciem niekonwencjonalnych środków wyrazu, zadania aktorskie w planie maskowym, zadania aktorskie żywoplanowe, interpretacja prozy i wiersza, piosenka aktorska. Program kształcenia poszerzony jest o grupę dodatkowych przedmiotów praktycznych i teoretycznych takich jak: budowa lalek, technika mowy, emisja głosu, śpiew zespołowy, impostacja, rytmika, plastyka ruchu, taniec, historia sztuki, historia teatru lalek historia teatru i dramatu polskiego na tle powszechnego, teoria teatru lalek, teoria współczesnego teatru, dramaturgia teatru lalek. Studia na kierunku aktorskim trwają 9 semestrów. Po zagraniu dwóch przedstawień dyplomowych i obronie pracy magisterskiej absolwent uzyskuje tytuł magistra sztuki.

Kierunek reżyserii teatru lalek posiada specyficzną strukturę kształcenia. Przez pierwsze dwa lata studiów studenci tego kierunku uczestniczą w podobnym programie nauczania co studenci kierunku aktorskiego poszerzonym o historię sztuki, proseminarium reżyserskie, historię muzyki, kompozycję przestrzeni scenicznej. Celem tak ułożonego planu jest uświadomienie przyszłym reżyserom specyfiki teatru ożywionej formy. Od trzeciego roku studiów studenci realizują program typowy dla tego kierunku pogłębiając wiedzę w zakresie reżyserskiej analizy tekstu literackiego, współpracy z kompozytorem, współpracy ze scenografem, kompozycji przestrzeni scenicznej, techniki pracy z aktorem, historii sztuki, historii muzyki, historii teatru, psychologii, filozofii. Część praktyczna obejmuje pracę z aktorem, małą formę teatralną, warsztat /reżyserię przedstawienia pod okiem profesora/ oraz przedstawienie dyplomowe /samodzielna realizacja spektaklu/. Studia na kierunku reżyserii teatru lalek trwają 10 semestrów. Po napisaniu pracy magisterskiej i jej obronie absolwent uzyskuje tytuł magistra sztuki.